«Φαίνεται δέ ποτε συνιστάμενα νύκτωρ αἰθρίας οὔσης πολλὰ φάσματα ἐν τῷ οὐρανῷ, ἡμέρας μὲν οὖν ὁ ἥλιος κωλύει, νυκτὸς δ’ ἔξω τοῦ φοινικοῦ, τὰ ἄλλα δι’ ὁμόχροιαν οὐ φαίνεται». Ξεκινώ την συγγραφή μου με την αναφορά του Αριστοτέλη σε αυτά τα περίεργα πράσινα φώτα που χορεύουν στον νυχτερινό ουρανό του βόρειου πόλου, δημιουργώντας απόκοσμες εικόνες, δείχνοντας όλο το μεγαλείο του υπερφυσικού κάλλους που μπορεί ένας άνθρωπος να αντικρύσει στον πλανήτη Γη. Σίγουρα θα έχετε ακούσει και δει το υπερθέαμα του Βόρειου Σέλαος στο διαδίκτυο, αλλά θέλω εδώ να σας γνωρίσω καλύτερα το μυστηριώδες αυτό φαινόμενο, με μια ιστορική αναδρομή, μια επιστημονική εξήγηση και φυσικά με την προσωπική μου φωτογραφική εμπειρία από τον αρκτικό κύκλο.
Μπορεί να σας φαίνεται αδιανόητο αλλά είναι γεγονός ότι ο Αριστοτέλης, στα αρχαία χρόνια, είχε δει και μελετήσει το φαινόμενο του Βόρειου Σέλαος, και το είχε καταγράψει στο έργο του Μετεωρολογικά. Φυσικά πολλοί λαοί το είχαν αντικρύσει προσπαθώντας να δώσουν μια εξήγηση που να ταιριάζει στην δική τους ξεχωριστή λαογραφία. Για παράδειγμα, οι Σουηδοί νόμιζαν ότι ήταν αντανακλάσεις από τις δάδες των Λαπώνων που έψαχναν τους ταράνδους τους, οι Φινλανδοί ότι ήταν οι άγγελοι του Κυρίου που κυνηγούσαν δαίμονες, οι Εσκιμώοι ότι ήταν οι ψυχές των νεκρών που αναζητούν τους δικούς τους, οι Ινδιάνοι του Καναδά ότι ήταν τεράστιες φωτιές που άναβαν τα ουράνια δαιμόνια για να φάνε φάλαινες, οι Μάορι της Νέας Ζηλανδίας ότι οι παλιοί προγόνοι τους έφτασαν στον Νότιο Πόλο και παγιδεύτηκαν εκεί και τώρα ανάβουν μεγάλες φωτιές για να πάνε να τους ελευθερώσουν. Ακόμα και ο Anders Celsius, ο αστρονόμος επιστήμονας που έδωσε την ονομασία του στην κλίμακα που μετράμε την θερμοκρασία σήμερα, υποστήριξε πως ήταν μια μεγάλη φωτιά που έβγαινε από τα ηφαίστεια του Βόρειου πόλου, από τον θεό, για να ζεσταίνονται οι άνθρωποι. Τι πραγματικά όμως είναι το Βόρειο Σέλας?
Αρχικά να σας πω ότι η επίσημη ονομασία του είναι Πολικό σέλας διότι συμβαίνει κοντά στους πόλους. Απλά ο βόρειος πόλος έχει κοντά του κατοικημένες περιοχές για παρατήρηση, ενώ ο νότιος όχι, έτσι έχει επικρατήσει το Βόρειο Σέλας. Στα αγγλικά θα το βρείτε και Aurora Borealis ή Nothern lights. Όλα ξεκινούν από τον ήλιο, το κέντρο του ηλιακού μας συστήματος. Στον πυρήνα του, στους 14 εκατομμύρια βαθμούς κελσίου, γίνονται χιλιάδες εκρήξεις σωματιδίων. Οι πιο ισχυρές από αυτές, περνούν την εξωτερική επιφάνεια του ήλιου και ξεχύνονται στο διάστημα με ταχύτητα 8 εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα. Αυτές περνούν από διάφορους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, χωρίς φυσικά να επηρεάζουν την επιφάνειά τους λόγω των προστατευτικών στρωμάτων (όπως η δική μας ατμόσφαιρα). Όταν μια ηλιακή καταιγίδα φτάνει στην Γη, το μαγνητικό πεδίο της Γης ρουφά σαν χοάνη τα σωματίδια της καταιγίδας στα σημεία που βρίσκονται 10 μοίρες μακριά από τους δύο πόλους της Γης! Η αντίδραση των ξένων σωματιδίων στην ατμόσφαιρά μας δίνει το χρώμα του Βόρειου Σέλαος. Τα σωματίδια της ηλιακής καταιγίδας ουσιαστικά είναι τα ηλεκτρόνια αερίων όπως του οξυγόνου. Το πράσινο φως του Σέλαος δημιουργείται από τα σωματίδια του οξυγόνου όταν βρίσκεται περίπου 60 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης, και είναι το συνηθέστερο. Υπάρχουν κι άλλα αέρια όμως που ανάλογα με την χιλιομετρική απόσταση από την Γη, μας δίνουν διαφορετικά χρώματα όπως το λευκό, το ροζ και το γαλάζιο. Ως εκ τούτου, το Βόρειο Σέλας είναι ένα μοναδικό φαινόμενο, με λίγες πιθανότητες θέασης σε πολύ συγκεκριμένα μέρη του πλανήτη μας. Και κάπου εδώ ξεκινά το δικό μας ταξίδι!
Οι χώρες που απαντάται το φαινόμενο είναι οι χώρες που βρίσκονται στον Αρκτικό κύκλο, δηλαδή το βόρειο κομμάτι της Νορβηγίας, της Φινλανδίας, της Ρωσίας, της Σιβηρίας, η Γροιλανδία, η Ισλανδία, και ο Καναδάς. Οι παράγοντες που χρειάζεται το Βόρειο Σέλας για να μας παρουσιαστεί, είναι η ένταση της ηλιακής καταιγίδας και η κλίση της Γης προς τον ήλιο (που δεν μπορούμε να υπολογίσουμε), αλλά και ο καθαρός ουρανός, πολλές ώρες σκότους, όχι φωτορύπανση και όχι πανσέληνος (που μπορούμε να τα ελέγξουμε). Έτσι λοιπόν, ιδανικοί μήνες είναι ο Οκτώβριος και ο Μάρτιος, κατά τους οποίους έχουμε πολλές ώρες σκοτάδι αλλά και αρκετές πιθανότητες για καθαρό ουρανό καθώς δεν είναι μέσα στο καταχείμωνο. Φυσικά όταν κλείνεις ένα ταξίδι αρκετά νωρίτερα, το μόνο που μπορείς να υπολογίσεις είναι ο μήνας και η πανσέληνος, για αυτό το λόγο λέμε ότι χρειάζεται πολύ τύχη και λίγες γνώσεις για να συναντηθείς με το όνειρο ζωής για πολλούς!
Εμείς κλείσαμε το ταξίδι μας για την Ισλανδία, που συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες θέασης, και πετύχαμε τους παράγοντες «κατάλληλος μήνας (Οκτώβριος)» και «οικονομικό αεροπορικό εισιτήριο»! Για τα υπόλοιπα εφαρμόσαμε τον κανόνα «συν Αθηνά και χείρα κίνει»! Θα μέναμε 9 ημέρες στο νησί τους αρκτικού κύκλου, επομένως είχαμε πιθανότητες να πετύχουμε και καθαρό ουρανό. Η φάση του φεγγαριού δεν μας βοήθησε καθώς θα πέφταμε και σε μέρα με πανσέληνο. Το πιστεύαμε όμως, το θέλαμε πολύ! Κατεβάσαμε και μια εφαρμογή στο κινητό, «Aurora Borealis», που μελετά όλους τους παράγοντες και σου λέει σε ποια σημεία και πότε μπορείς να δεις το Βόρειο Σέλας, μισή ώρα πριν παρατηρηθεί το φαινόμενο.
Ο σχεδιασμός του ταξιδιού ήταν ο εξής: Θα νοικιάζαμε ένα τροχόσπιτο, θα μέναμε μέσα σε αυτό, και θα γυρνούσαμε όλο το νησί, βλέποντας τα απίστευτα αξιοθέατα που θα σας αναλύσω όμως σε άλλο άρθρο! Έτσι θα εξασφαλίζαμε πλήρη ελευθερία, ευελιξία και ανεξαρτησία για να μεταφερθούμε οπουδήποτε και οποτεδήποτε εμφανιστεί το πονηρό Βόρειο Σέλας! Μια ημέρα πριν την αναχώρησή μας, μελετήσαμε τον καιρό της Ισλανδίας. Δυστυχώς, μόνο 2-3 ημέρες υπολόγιζα ότι θα είχαμε πιθανότητες. Και αυτές οι ημέρες θα είχαν και δυνατό φεγγάρι. Καμία απογοήτευση όμως! Φτάσαμε στην Ισλανδία και ξεκινήσαμε το δύσκολο roadtrip (μην σας πει κανείς ότι είναι εύκολο!) στους αφιλόξενους δρόμους του νησιού. Ο αέρας και το χιόνι τις πρώτες δύο ημέρες ήταν πρωτόγνωρα για εμάς. Αναγκαστήκαμε να αλλάξουμε και λίγο το δρομολόγιο γιατί κάποιοι δρόμοι ήταν κλειστοί. Αλλά η ελπίδα για το Σέλας ήταν μέσα μας! Την αναζωπυρώναμε κάθε μέρα. Κάθε βράδυ. Καθώς μαγειρεύαμε μέσα στο τροχήλατο σπίτι μας. Καθώς καθαρίζαμε τα τζάμια από τους υδρατμούς. Καθώς αλλάζαμε τα βρεγμένα ρούχα μας, στριμωχτά στην θέση του οδηγού. Καθώς μελετούσαμε το πρόγραμμα της επόμενης ημέρας δίπλα στο αερόθερμο. Καθώς οδηγούσαμε στο σκοτάδι για να καλύψουμε χιλιόμετρα, κόντρα στον άνεμο. Καθώς κοιμόμασταν στις στενές κουκέτες κουλουριασμένοι.
5η ημέρα ταξιδιού. Πρώτη ημέρα με πιθανότητες για Βόρειο Σέλας. Στις 5 το απόγευμα φτάσαμε στον χώρο κατασκήνωσης και μαγειρέψαμε να είμαστε φαγωμένοι για ότι επακολουθήσει. Εγώ κι ο Αντώνης ήμασταν στις επάλξεις, καθήμενοι στις θέσεις οδηγού και συνοδηγού. Η εφαρμογή ανοιχτή να παίρνουμε πληροφόρηση. Ακόμα φυσούσε πολύ και οι αρχές της Ισλανδίας είχαν βγάλει απαγορευτικό κυκλοφορίας στην περιοχή που ήμασταν. Αλλά ο ουρανός καθαρός και οι αισθήσεις μας επαγρυπνούσαν! Το σχέδιο ήταν κατά τις 9, αν ο αέρας έπεφτε όπως υπολογιζόταν, να οδηγήσουμε μέχρι την λίμνη με τα παγόβουνα, 30 λεπτά μακριά, όπου θα είχαμε ανοιχτό ορίζοντα αλλά και τέλειο κάδρο, αν τελικά έβγαινε η πράσινη κουρτίνα. Και περιμέναμε. Ξαφνικά στις 8:30, πάνω από τον λόφο στα αριστερά μας, έτσι χωρίς προειδοποίηση, χωρίς εντυπωσιακή είσοδο, χωρίς χειροκροτήματα, είδα την εικόνα που θα θυμάμαι μέχρι τα βαθιά γεράματα. Η πρώτη φορά που είδα το Βόρειο Σέλας. με αφόπλισε. Κρατούσα την κάμερα και ντρεπόμουν να την σηκώσω μη τυχόν και το ενοχλήσω! Το μόνο που φωνάξαμε ήταν » να το να το!». Και μετά σιωπή και θαυμασμός! Μια πράσινη κουρτίνα που χόρευε ένα αργό τανγκό πάνω από την παγωμένη γη της Ισλανδίας. Κράτησε περίπου λεπτά, δικά του, 2 ώρες, δικές μας! Αμέσως συνέλθαμε. Ο αέρας είχε πέσει και έτσι ξεκινήσαμε άμεσα για την λίμνη Jokulsarlon, για να το δούμε εκεί στον ανοιχτό ορίζοντα! Το βλέπαμε αχνά και κατά την διαδρομή. Ερχόταν για λίγο και έφευγε. Φτάσαμε στην λίμνη, παρκάραμε το βανάκι και κατεβήκαμε μπροστά στα παγόβουνα με θέα τον απέραντο ουρανό. Έστησα το τρίποδό μου με την κάμερα ρυθμισμένη όπως πρέπει για να απαθανατίσει κάθε τι που θα μας παρουσιαστεί! Και περιμέναμε. Ανά διαστήματα το βλέπαμε εκεί στο βάθος και χαμογελούσαμε! Το μόνο που ακουγόταν ήταν το κλείστρο της μηχανής που έκλεινε το μάτι στο Βόρειο Σέλας! 2 ώρες μείναμε εκεί, με μέτριες εμφανίσεις του θαύματος, σαν κυνηγοί σε σαφάρι που περιμένουμε την λεοπάρδαλη να επιτεθεί στην αντιλόπη, σαν ψαράδες που περιμένουν το καλάμι να τραβήξει δυνατά! Η εφαρμογή το έδειχνε να απομακρύνεται κι εμείς είχαμε ώρα να το δούμε, έτσι εγκαταλείψαμε την πρώτη μας προσπάθεια με μια σχετική επιτυχία! Το επόμενο βράδυ είχαμε συννεφιά, αν και η εφαρμογή μας έδειχνε ότι υπήρχε δραστηριότητα. Περιμέναμε μήπως φύγουν τα σύννεφα και δούμε λίγη από την μαγεία του ξανά, αλλά δεν μας έκανε την χάρη!
7η ημέρα ταξιδιού. Σήμερα ήμασταν στο Ρέυκιαβικ, την πρωτεύουσα της Ισλανδίας, και για διανυκτέρευση βγήκαμε 20 χιλιόμετρα εκτός της πόλης. για να μην έχουμε φωτορύπανση. Ο ουρανός δεν είχε σύννεφα αλλά η εφαρμογή δεν μας έδινε πιθανότητες ακόμη. Τακτοποιηθήκαμε στην κατασκήνωση, και είμασταν λίγο απογοητευμένοι γιατί ήταν η τελευταία ημέρα με καλό καιρό, αλλά δεν φαινόνταν να υπάρχει ηλιακή δραστηριότητα και επίσης στον χώρο που ήμασταν είχε αρκετά φώτα. Κατά τις 9, αποφασίσαμε να το κυνηγήσουμε και έτσι οδηγήσαμε προς τις άγριες στέπες του βορρά για τις τελευταίες μας προσπάθειες. Μόλις πέντε λεπτά από την κατασκήνωση, μας σταμάτησε για «διόδια» το Βόρειο Σέλας! Ναι, πολύ πιο δυνατό από την πρώτη φορά, πολύ πιο μεγάλο, πολύ πιο κινητικό! Σταματήσαμε αμέσως στην άκρη του δρόμου, τρίποδο και κάμερα στον ώμο και βγήκα να στήσω το πλάνο μου! Αυτή τη φορά μας έδωσε όσο χρόνο θέλαμε. Ήταν εκεί και έδινε τη δική του μοναδική παράσταση. Πράσινο, κάνοντας διάφορα σχήματα, προσκαλώντας μας στον δικό του χορό! Μία αριστερά, μία δεξιά, μία παντού, το Βόρειο Σέλας ήταν εκεί και μας χάριζε στιγμές που θα θυμόμαστε για πάντα! Την ημέρα που δεν το περιμέναμε, δε χάσαμε την ελπίδα μας, βγήκαμε στο κυνήγι και ανταμειφθήκαμε! Για δύο ώρες μετακινούμασταν με το τροχόσπιτο και σταματούσαμε σε διαφορετικά σημεία για να το φωτογραφίσουμε με διαφορετικά τοπία. Κάποιες φορές συναντούσαμε κι άλλα αυτοκίνητα στην άκρη του δρόμου, που έκαναν το ίδιο με εμάς και μοιραζόμασταν την χαρά! Μας αποχαιρέτησε κάνοντας μια τελευταία υπόκλιση και το αφήσαμε να ξεκουραστεί, με την υπόσχεση να ξανασυναντηθούμε στο κοντινό μέλλον!
Τις επόμενες ημέρες δε το ξαναείδαμε αλλά μιλούσαμε συνέχεια για τα δύο περιστατικά. Και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι δεν μας άρεσε μόνο η στιγμή που το βλέπαμε, αλλά η όλη διαδικασία του σαφάρι. Από την στιγμή που ψάχναμε πότε θα κλείσουμε τα εισιτήρια, τις στιγμές που μελετούσαμε τον καιρό, τις στιγμές που έψαχνα τις σωστές ρυθμίσεις στην κάμερα. Από την προσωπική μου εμπειρία έχω να σας πω ότι είναι από τις στιγμές που η πραγματικότητα ξεπερνά κατά πολύ την φωτογραφία! Βόρειο Σέλας… είθε να ξανά ανταμώσουμε!
Αφιερωμένο στους πολικούς συνταξιδιώτες μου, Ανδρέα, Αντώνη, Κατερίνα και Χαρά!
